Darıxma, mənim Sənubər çiçəyim, mənim gecə bənövşəm, gün gələcək yenidən görüşəcəyik... - Hüseynbala Mirələmov yazır

              Gecə bənövşələri

Özbəkistanın ölkəmizdəki səfiri İsmətullahın
 söylədiyi bu qəmli əhvalat dostum Eldar İbrahimovu, 
həm də məni bərk təsirləndirdi…

Rəhmətlik nənəm nə vaxtsa Məkkədən gətirilmiş sapsarı sünbül rəngli kəhrəba təsbehini çevirə-çevirə deyərdi: "Eh, ay bala, qəzavü-qədərdən qaçmaq olmaz. Qismət nədirsə, odur, özünü ha oda-közə vur, ha çalış-vuruş, xeyri yoxdu..."
Mən bu sözlərə etiraz edər, dünyanın hər üzünü görmüş, bir-birinə bənzəməyən talelərin şahidi olmuş qarını avam sayardım. Deyərdim, yox, ay nənə, elə deyil, hər şey insanın özündən asılıdır. Bax, mən oxuyuram, "beş" alıram, başqası oxumur, "iki" alır. 
Nənəm başını bulayardı: "Yox, ay bala, mən gördüyümü görmüşəm; nə qədər əlləşirsən, əlləş, nə qədər vuruşursan, vuruş, yenə qismət var, alın yazısı var. Yazıya pozu yoxdur..."
Daha heç nə deməzdim, matdım-matdım baxardım. Fikirləşərdim, yaşlı arvaddır, qoy danışsın, ürəyini boşaltsın... 
Aradan illər ötdü. Böyüdükcə gördüm ki, ey dili qafil, həqiqətən həyat şirin olduğu qədər acıdır. Ömrün yazı, baharı olduğu kimi, amansız qışı da var. Həm bal dadır, həm də zəhər, zəqqum. Çarə də var, çarəsizlik də. Bəzən gözləmədiyin halda sadə bir məsələ müşkülə dönür, yaxud əksinə, mürəkkəb bir kələfin düyünü öz-özünə açılır. Bəs bütün bunlar müəmma, sirr deyildimi? Bəs o yazıq, zavallı nənəm bunları söyləmirdimi?..
İyirmi bir yaşım vardı. Universitetdə oxuyurdum. Hüquq fakültəsinin üçüncü kursuna keçmişdim. Tələbəlik illəri ləngər vura-vura ötürdü. Həm yaxşı oxuyur, həm də idmanla məşğul olurdum. Vaxtımın çoxunu mərkəzi kitabxanada keçirirdim. Arabir yoldaşlarımla bir yerdə o vaxt dəbdə olan hind filmlərinə də baxmağı unutmurdum.
Qərb və Amerika ədəbiyyatını çox sevərdim. Məndə ingilis dilinə məhəbbət, bəlkə də  o əsərləri bu dildə orijinaldan oxumaq istəyindən yaranmışdı. Boş vaxt tapan kimi ingilis dilini öyrənməyə sərf edər, bundan zövq, ləzzət alardım. Bu xobbim idimi? Bəlkə də lap erkən həyatdan köçmüş ingilis dili müəlliməm Sənubər xanımın xatirəsini əziz tutmağa, həmişə gündəliyimə yazdığı "beş"lərin havayı olmadığını özümə sübut etməyə çalışırdım? Bildiyim tək bircə məsələydi -  xarici dil məni maqnit  kimi özünə çəkirdi...
                                                           ***
Bazar günü tezdən saat onda sifariş verdiyim kitabları götürmək üçün oxu zalının kandarını kəsdirmişdim. Elə bu vaxt bir əlində gün eynəyi, o biri əlində dəftər-qələm tutmuş, əyninə ağ, zərif yundan toxunma jaket geyinmiş ucaboylu, sarışın bir qız mənə yaxınlaşanda özümü də unutdum, kitabxananı da. Qarşımda mələksima bir gözəl dayanmışdı!..
- Bağışlayın, mən buradan necə kitab götürə bilərəm?
O an mən düşündüm ki, yəqin sən ilk dəfə kitabxanaya qədəm basan birinci kurs tələbəsisən. Nə isə... Xəyala dalmağıma peşman oldum. Öz-özümə dedim, axı, ay Adil, bunu araşdırmağın vaxtı deyil. Suala konkret cavab verməlisən. Mən vaxtının çoxunu kitabxanada keçirmiş "təcrübəli" oxucu kimi bütün bildiklərimi sənə izah etdim. Sən isə öz müəllimini dinləyən intizamlı tələbə kimi mənə diqqətlə qulaq asırdın. Handan-hana cəsarətlənib dodaqaltı mızıldandım: 
- Əgər istəsəniz, kömək etməyə hazıram.
Sən titrək təbəssümlə üzümə baxdın:
- Niyə istəmirəm ki?
Düzü, bunu elə ürəkdən, elə səmimi dedin ki, mən ovsunlandım. Elə bil beş-on dəqiqənin yox, uzun illərin tanışlarıydıq...
Soruşdum:
- Hansı sahəyə aid kitablar götürmək istəyirsiz? 
- Tibbə.
- Həkim olacaqsız?
- İnşallah... Qismət olsa...
- Siz lap nənəm kimi danışırsız... İnşallah... Qismət olsa...
- Bəs siz elə danışmırsınız?
- Mən... mən... necə deyim... 
Sən çiyinlərini çəkdin. Elə bil bu jestinlə mənim fikrimə öz münasibətini bildirdin.
Biz bu haqda daha danışmadıq. Tibbə aid kitabların kataloqlarının yığıldığı kartotekaya sarı yönəldik. Xoşbəxtlikdən bütün kitablar var idi.
Sən pıçıltıyla soruşdun:
- İndi mən nə etməliyəm?
-Sifariş vərəqəni doldurmalısız,- dedim.
- Necə?
- Orada adınızı, soyadınızı, oxucu biletinizin nömrəsini, götürmək istədiyiniz kitabın müəllifini, adını, nəşr olunduğu ili dəqiq yazmalısınız. Bir də bugünkü tarixi... Vəssalam, şüttamam.
O duruxdu. Mən sifariş vərəqəsinin birini götürüb səndən soruşdum:
- Adınız, soyadınız?
- Sənubər Qafarlı...
Mən diksindim. Nədənsə həyatdan nakam köçmüş ingilis dili müəlliməmi xatırladım. Halım dəyişdi. Sən bunu hiss etdin.
- Sizə nə oldu?
- Heç,- dedim, özümü tez ələ aldım,- oxucu biletinizin nömrəsi...
Sifariş vərəqələrini doldurandan sonra piştaxtaya yaxınlaşdıq. Nəzarətçi qız gəlmişdi. Sən vərəqləri ona uzatdın, mən isə öz kitablarımı götürdüm, üzümü sənə tutub dedim:
- Mən oxu zalına gedirəm. Siz isə kitablarınız tapılıb yığılana kimi bir qədər gözləməli olacaqsız. Başqa problem çıxsa, çəkinməyin, deyin.
Sən üzümə baxıb xəfifcə gülümsədin:
- Sağ olun, sizə zəhmət verdim...
Götürdüyüm kitabları bir-bir nəzərdən keçirtdim. Qəribədir, elə bil tilsimlənmişdim, oxumağa zərrəcə həvəsim yox idi. Bütün fikrim-zikrim sənin yanında qalmışdı. 
Öz halıma birdən-birə gülməyim gəldi: "Bəlkə aşiq olmusan? Məgər ilk baxışda aşiq olanlar azdı?". 
Doğrusu, bu qədər üzlü, dilli-dilavər olmağım özümə də təəccüblü gəldi.
Aradan heç on beş-iyirmi dəqiqə keçməmişdi ki, sən pərt halda yanıma gəldin.
- Altı kitabdan elə ikicəciyini verdilər.
- Niyə? Bəs qalanı?
- Onları kimsə götürüb.
- Deməli, sizi qabaqlayıb.
- Axı, mən hamıdan tez gəlmişdim.
- Burada bir neçə gün əvvəldən sifariş vermək olur. Siz də gələcəkdə bu üsuldan istifadə edə bilərsiniz.
Sən yüngülcə köks ötürüb üzümə baxdın:
- Hə, görünür, mən hələlik təcrübəsizliyimin qurbanıyam. Başqa əlacım yoxdur. Olar, sizin yanınızda əyləşim?
Düzü, bunu gözləmirdim. Əvvəl təntidim, özümü itirdim, bu an qəlbimə sənin baxışlarından xoş bir hərarət yayıldı, elə bil içimdə qəfildən şam yandırdılar və o şamın şölələri gözlərimizdə əks olundu, mən özümü ələ alıb dedim:
- Əlbəttə!.. Buyurun!..
Sən əyləşən kimi kitablardan birini açıb oxumağa, arada dəftərçənə qeydlər etməyə başladın. Yazıb-oxumağa elə aludə olmuşdun, ətrafındakıları, o cümlədən mənim varlığımı tamam unutmuşdun. Mən sənin nazik, uzun barmaqlarına, üz-gözünə dağılan açıq xurmayı saçlarına həsədlə baxırdım. Bir dəstə bənövşəyə bənzəyirdin, sanki bu bənövşə ətrindən məst olmuşdum...
Bütün diqqətim sənin yanındaydı. Anlaya bilmirdim, ilk dəfə gördüyüm bu qız necə oldu birdən-birə qəlbimə hakim kəsildi. Ən gözlənilməzi bu idi ki, özümü inandırırdım, bu, sevgidir, ürəyimin qapısını döyür! Qəlbimdə alışıb-yanan elə sevgi şamıydı, onu sən qaynar baxışlarınla yandırmışdın, içimdə bir dünya işıq vardı. Hətta, nənəmin vaxtilə dediyi və mənim inadla inkar etdiyim "qismət" sözünə də haqq qazandırmağa başladım. Axı, bu adi təsadüflərin heç biri olmaya da bilərdi və biz görüşməzdik də. Həə, qismət deyilən şey varmış!..
Həmin gün fikrim-zikrim dolaşıq düşdü, heç nə oxuya bilmədim. Bütün vaxtımı bihudə yerə itirdim. Amma peşman olmadım, çünki bu "itkilərin" qarşılığında mən səni tapmışdım... Təkcə səni? Yox! Özümü də tapmışdım! Daha doğrusu, təzəcə kəşf etmişdim! Heç demə, köksümdə döyünən yumruq boyda ürəyin içində əsrarəngiz bir sevgi fəsli uyuyurmuş, bu eşq vulkanı oyanmaq üçün məqam gözləyirmiş. Hələlik isə sənin baxışların kimi mənim könlümün yuvasından pərvazlanan xəyallarım da ürkək və pərən-pərən idi; qanadlanıb göyün yeddinci qatında süzürdü. Düşünürdüm, bəlkə yanılıram, bəlkə bu, qəfildən peyda olmuş üç-dörd saatlıq ötəri bir hissdir, keçib gedər. Yox! Bu sevgidir! Özü də əsl sevgi... Gör, dünyanın işığı nə qədər çoxalıb, həyatın mənası necə də artıb. Bəs bu qəfil sevda baş tutacaqmı, tutmayacaqmı, bilmirdim...
O gündən etibarən səni tez-tez görürdüm. Sən gəlməyəndə kitabxana gözlərimə bomboş görünürdü. O zaman qəribə fikirlərə dalır, həsrətlə yolunu gözləyirdim...
Biz hər dəfə rastlaşanda salamlaşır, hal-əhval tutur, bir-birimizin dərsləri ilə maraqlanırdıq. Arada kitabxananın yeməkxanasında birlikdə nahar edirdik. Aramızda xoş qılıq, ünsiyyət yaranmışdı. Artıq rəsmiyyət ortadan qalxmışdı, bir-birimizə sən deyə müraciət edirdik. Get-gedə işvəli gözlərində özümə qarşı maraq, diqqət sezməyə başlayırdım. Bunun isə sevgi olduğuna tam əmin ola bilmirdim. 
... Bir dəfə biz ayrılan zaman səndən soruşdum:
- Sabah kitabxanaya gələcəksən?
Sən qəribə təbəssümlə saçını arxaya atıb, gülə-gülə dedin:
- Nənən demişkən, inşallah, qismət olsa...
Mən də özümü saxlaya bilməyib qaşqabaqlı görkəm aldım:
- Səndən ciddi söz soruşuram, Sənubər...
- Mən də ciddi cavab verirəm: - İnşallah, ya qismət... - Bir qədər susandan sonra dedin:
- Xeyirdimi, niyə soruşursan, Adil?
- Səninlə söhbət etmək istəyirəm.
- İndi elə də.
- İndi olmaz, sabah.
- Axı niyə bu günün işini sabaha qoyursan?
- Sabah mənim ad günümdür.
Heyrətləndin, ancaq o heyrəti üzünə yayılan sevinc hissi, xoş təbəssüm üstələdi: 
- Doğrudan? Nə yaxşı... - dedin və sevincindən uşaq kimi atılıb-düşdün, o an nə düşündünsə, birdən əlimdən tutdun, - bilirsən, Adil, istəyirəm, elə indicə sənə bir yaxşıca sürpriz eləyim.
- Sürpriz? O nə sürprizdir elə.
- Sabah - bir an susub sınayıcı nəzərlərlə məni süzdün, - sabah axı mənim də ad günümdür, - dedin və üstümə atılmaqdan özünü güclə saxladın.
Mən inanmadım, mat-məəttəl sənin üzünə baxdım. Aman Allah, o an sən gözəlliyin uca zirvəsindən baxırdın mən tərəfə. Üz-gözündən yağan fərəhlə sözünə davam etdin:
- Eyni bürcdənik.
- Hə...
- Deyirəm axı... - qəlbindən nə keçdisə, sözünün mabədini gətirmədin. Yüngülcə tutulan kimi oldun. Bəlkə mənim içimdən keçənləri o an gözlərimdən oxuyub susdun. Mən fikirləşirdim: "Sabah doğum günümüzə qoy ən gözəl hədiyyə əhd-peyman bağlamağımız olsun!.. Eyni bürcdə dünyaya gəlməyimiz tale yollarımızın qovuşmasına - həyatımızda qoşa addımlamağımıza Tanrı işarəsi deyilmi?!".
Bu qərarı sabahın ixtiyarına buraxdım, xudahafizləşib ayrıldıq.
Həyəcan içində dənizkənarı bulvara doğru getdim. Yazın gəlişi yavaş-yavaş hiss olunurdu. Boz, bulanıq dalğaları həzin, gözyaşı kimi duru ləpələr əvəz etmişdi. Adamın eyni açılırdı. Ancaq mən var-gəl etmək, sabah sənə deyəcəyim sözləri bir-bir düşünüb tapmaq, kəşf etmək, fikrimi durultmaq, arıtmaq istəyirdim. Ağlıma isə heç nə gəlmirdi, sanki beynimi duman basmışdı. Bəlkə yataqxanada otaq yoldaşlarımla məsləhətləşim? Yox, yox, yaxşısı budur, hələlik onlara bu barədə heç nə deməyim, Allah iraq eləsin, birdən bu sevda baş tutmaz, rüsvay olaram...
Yalnız gecədən xeyli keçəndən sonra fikir, xəyal içində yataqxanaya qayıtdım. Otaq yoldaşlarım yatmışdılar. Kirimişcə soyunub yerimə girsəm də, gözlərimə yuxu getmədi. Yorğanın altında yüz yol o üz-bu üzə çevrildim...
Gecə bitib-tükənmək bilmirdi, örkən kimi uzun idi. İnana bilmirdim ki, qətran kimi qapqara zülmət nə vaxtsa əriyib gedəcək. Neçənci dəfəydi çabalayırdım, birdən hardasa lap yaxınlıqda xoruz banladı. Elə bil o xoruz öz səsiylə gözaydınlığı verirdi. Ürəyimdə bir ümid qığılcımı yandı, pəncərədən çölə boylandım, hər halda səhərə yaxındı... Nəhayət, bu gecənin ömrü tükəndi, sabahı gəldi - hava işıqlandı, iri günəbaxana bənzər sapsarı günəş doğdu... Və maraqlıydı ki, otaq yoldaşlarımdan heç biri gecə yuxusuz qaldığımı hiss etmədi.

* * *
Həmin gün sən bayramsayağı geyinmişdin. Əynində qara don, qırmızı pencək, ayağında təzə tufli vardı. Saçını da başqa cür daramışdın. Elə bil gözəllik salonundan çıxmışdın. Balaca əl çantasını çiynindən aşırmışdın. Belə çantanı adətən xanım-xatın gözəllər toy-düyünə götürürlər. Mən utana-utana səsimi çıxartdım:
- Ad günün mübarək!
- Sənin də! - dedin.
Bir müddət ağzımıza su alıb susduq. Məndə fəhm, intuisiya güclüdür. Hiss edirdim ki, sən nə deyəcəyimi bilirsən, hətta bunun üçün şərait də yaradırsan. Özümü ovundura-ovundura cürətləndim:
- Sənubər, mən istəyirəm ki, biz bu gün əhd-peyman bağlayaq...
Sən dinmədin. Susmaq razılıq əlaməti olsa da, mən soruşdum:
- Nə üçün susursan? Axı mən sənin fikrini bilmək istəyirəm...
Sən ağıllı qız idin, Sənubər! Özünü yersiz naza qoymağı, şıltaqlığı, şitliyi, riyakarlığı bacarmırdın. Ürəyində nə vardısa, dilinin ucunda idi... Başını qaldırmadan: 
- Məgər əhd-peyman bağlamamışıq ki? - söylədin və mənim cavabımı gözləmədən öz fikrini belə tamamladın: - İlk xeyir-duamızı göydəki bəxt ulduzumuz verib. Qismət deyilən alın yazısı bəlkə də elə budur...
Düzü, sənin bu gözlənilməz hacırcavablığından bir az pərt oldum. Amma həmin həlledici məqamda özümü itirmədim:
- Hə, hə, düz deyirsən, - dedim, - sadəcə istədim bu sözləri dilimizə də gətirək...
Bununla da söhbətimizə nöqtə qoyuldu. Ulduzumuz barışan gün bizim ad günümüz idi, biz nişanlı kimi birlikdə ilk qədəmlərimizi atırdıq. Doğum günümüz öz aramızda nişan günümüzə çevrilmişdi. Daha Allahdan gizlin ortada heç nə qalmamışdı. Qərara aldıq ki, elə toyumuzun vaxtını da ad günümüzə təyin edək!
* * *
Elə həmin gün cəsarətini toplayıb dedin ki, sabah "Yaşıl teatr"da ən çox sevdiyin müğənninin - Gülbəyazın konserti olacaq, şəhərin hər tərəfində afişaları vurulub. Mən dərhal fürsəti fövtə vermədim, sözdən söz çıxartdım:
- İstəsən, gedərik konsertə.
Sən nədənsə pərt-pərt duruxdun:
- Yox, getməyə görə demədim. Sadəcə, o müğənnidən xoşum gəlir. Bir dəfə konsertinə televiziya ekranından baxmışam... Yadımdadır, tamaşaçılar ona qucaq-qucaq gül bağışladılar, amma o canıyanmış qız yalnız bircəciyini - gecə bənövşəsinin dəstəsini götürdü... Yaman populyardı, fanatları çoxdu. Yəqin onun konsertinə bilet tapmaq çətin olar.
- Hər halda, cəhd edəcəyəm,- dedim, - mənim  gülüm!
Sən mənim açıq-saçıq müraciətimdən qızardın. Biz tanımadığımız insan həyatının bəzəyinə çevrilən güllərin, çiçəklərin adları, rəmzləri barədə eşitdiklərimizdən, bildiklərimizdən danışa-danışa dənizkənarı bulvara tərəf yollandıq. Və bütün günü gəzib-dolaşdıq, arada gəmiyə minib, Nargin adasına sarı getdik, qayıdanda "Ana və uşaq" kafesində nahar etdik... Ayrılıq dəmi çatanda bir-birimizin qulağına sevgi dolu sözlər pıçıldayıb, "sabahacan" - dedik.
O gün səni yola salandan sonra yenə şirin xəyallar aləmində xeyli düşünüb-daşındım. "Yaşıl teatr"a sarı üz tutdum. Kassa açıq idi. Gülbəyazın konsertinə iki bilet istədim. Kassir qız güldü:
- Nə danışırsız, bu vaxta bilet qalar? Özü də Gülbəyaz kimi müğənninin konsertinə...
Mən israrla təkid etdim:
- Neçəyə olursa-olsun...
- Madam deyirsən, neçəyə olur-olsun, onda burada niyə ayaq döyürsən, get əldən al da...
- Əldə var?
- Niyə yoxdu? Binanın sağ tərəfi qara bazardı, toplaşanlara yaxınlaş, soruş.
Mən əldə bilet satanlardan od qiymətinə - demək olar ki, bir aylıq təqaüdümə iki bilet aldım. Yəqin dostlarımdan borc və ya evdən əlavə pul istəməli olacaqdım, çünki toqqanı sıxmaqla bu "xərcin" altından çıxmaq mümkün deyildi... Hə, indi həll olunmamış bir məsələ də qalırdı - hədiyyə üçün mütləq gecə bənövşəsi tapmalı idim! O dəstə bənövşəni sən də öz göyərçin qanadlı əllərinlə aparıb sevdiyin müğənniyə təqdim etməliydin! Doğrusu, mənə adını eşitdiyim o gecə bənövşəsini görmək marağı güc gəlmişdi... Mənim tanıdığım bənövşəyə aşıqlar, şairlər "boynubükük" deyirlər. Bəlkə də onların dediyi kimi, bənövşənin boynu elə ayrılıq əzabı çəkməkdən bükülüb? Bəs görəsən gecə bənövşələri necə olur? Nəyi ifadə edir? Biz təbiətin min cür rəngbərəng gül-çiçəyinin sirrini bilirikmi?
* * *
Elə bu düşüncələr içində yataqxanadan tez çıxdım ki, gecə bənövşəsindən dəstə alıb bağlayım. Yaxınlıqdakı "Çiçək mağazası"na girdim. Satıcı qız gülləri səliqə-səhmana sala-sala müştəriləri gözdən qoymurdu. Baxışları mənə sataşan kimi çiçəyi çırtladı:
- Gül almaq istəyirsiz?
- Bəli...
- Hansından?
- Gecə bənövşəsindən.
- Bənövşənin də gecəsi, gündüzü olur?
- Olmur?
- Yox... Bənövşə elə hamının tanıdığı bənövşədir də...
- Axı, mənə adını bu cür deyiblər...
- Bizdə yoxdu. Bəlkə başqa yerdə var. Axtar...
Biz kitabxananın yanında görüşəcəkdik. Vaxta hələ xeyli vardı - başqa mağazalara baş çəkə bilərdim. Tənbəlliyin yeri deyildi. İkinci mağazadakı satıcıdan soruşdum:
- Bağışlayın, sizdə gecə bənövşəsi var?
Satıcı dərhal cavab verdi:
- Yox.
- Ümumiyyətlə, elə gül var?
- Əlbəttə, var. Elmi adı bitkiçilikdə orxideyadır. Dağ rayonlarında bitir. Bu vaxtlar gətirirlər - mövsümüdür, sən bir mərkəzdəki mağazalara baş çək, yəqin taparsan.
Demək, orxideya gecə bənövşəsi, gecə bənövşəsi orxideya imiş!
Nəhayət, elə kitabxananın yaxınlığındakı gül mağazasında axtardığımı tapdım, qiyməti o qədər də bahalı deyildi, bir dəstə gül bağlatdırıb aldım.
Sən onda heç vaxt məni gözüyolda qoymurdun. O gün də elə vədinə düz çıxdın - vaxtında peyda oldun. Biz gəzə-gəzə "Yaşıl teatr"a tərəf səmt götürdük. 
Yerimiz dördüncü sırada, səhnə ilə üzbəüz idi. Sakitcə əyləşdik. Birdən bizdən arxa cərgədə kimsə əl çaldı, hamı ona qoşuldu, alqış səsləri göyə ucaldı, kiçik səhnənin pərdəsi isə Əslinin düyməsinə döndü, açılmadı. Qısa pauzadan sonra yenə hay-küy qopdu, bu dəfə alqış sədaları altında pərdə açıldı və musiqiçilərin müşayiətilə müğənni Gülbəyaz səhnədə göründü. Əvvəlcə "Cahargah" muğamını, dalısınca "İstəyirəm görəm səni" mahnısını elə şövqlə oxudu ki, sanki əyləşənlərin ürəyindən tikan çıxartdı. Bu zaman qəfil yağış başladı. Amma yağmura məhəl qoyan olmadı, elə bil heç kəs üç-beş ildə bir dəfə ələ düşən fürsəti şıltaq yaz yağışına qurban vermək istəmirdi. Bunu görən müğənni coşdu, zildən zəngulə vurdu, özünəməxsus inamla oxudu. 
Konsert qurtarana yaxın yağış yenidən başladı - özü də şıdırğı. İkimiz də qaçıb səkidəki söyüd ağacının altına girdik. Yarpaqlar təzəcə çırtladığından iri yağış damlalarını saxlaya bilmirdi. Üst-başımız, üz-gözümüz, saçımız tamam islanırdı. İlk rəyini sən bildirdin:
- Yaxşı konsert oldu.
- Hə... Məni məftun elədi... Bəs, niyə bənövşə çələngini müğənniyə vermədin?
Sən başını azca yuxarı qaldırdın:
- Adil, sənin mənə uzatdığın ilk gül dəstəsiydi, istəmədim yada qismət olsun. Axı mənim də gecə bənövşəsindən xoşum gəlir. Bilirsən, deyirlər bənövşə təvazökarlığın, sıx bağlılığın nişanəsidir, xalq inancına görə mavi bənövşələr "sənə ömrüm boyu sadiq qalacağam", bənövşəyi rəngə çalanlar isə "düşüncələrimə hakim oldun" deməkdir. 
Sonra susdun.
- Deyəsən, yoruldun?
O an sən gül dəstəsini bağrına basıb qəfildən mənə qısıldın:
- Qorxuram.
Mən yarıtəəccüblə, yarızarafatla soruşdum:
- Nədən?
- Xoşbəxtlikdən. Elə bil mənim xoşbəxtliyim bir az qədərindən çoxdur.
Mən özümü saxlaya bilmədim, səni qucaqlayıb, bağrıma basdım, saçlarından, üz gözündən, yanaqlarından, dodaqlarından öpdüm.
- Qorxma, mən səni həyatın bütün təhlükələrindən qoruyacağam! Sən bundan da xoşbəxt olmağa layiqsən. Axı, mənim bənövşə qoxulu mələyimsən...
Sən elə bil bu təsəlliverici sözlərə bənd idin, dirçəldin, çöhrəndəki bulud çəkildi.
- Bir əfsanədə deyildiyinə görə gecə bənövşəsi hava açıq, buludsuz olanda, ulduzlar görünəndə açılır.
- Bəs hava bir həftə, bir ay tutqun, ulduzsuz olanda necə?
- Açılmır...
- Onda belə çıxır ki, mənim də ürəyim Sənubər çiçəyidir, təkcə səni görəndə açılır...
Sən yenə kirimişcə mənə sığındın və pıçıltıyla dedin:
- Deyəsən, yağış kəsir axı, gedək.
* * *
Universiteti bitirən kimi məni hörmətli professorlardan birinin ciddi təkidi və tövsiyəsi ilə Xarici Siyasət İdarəsinə işə götürdülər. Sonradan öyrəndim, ingilis dilini yaxşı bilməyim köməyimə çatıb, bu məsələdə mühüm rol oynayıb.
O vaxt öz aramızda belə şərtləşdik ki, sən ali məktəbi qurtarandan sonra evlənərik...
Əhdimizi pozmadıq. Günəşli, güllü-çiçəkli bir yaz günü ailə həyatı qurduq. Ruhumuzu dilləndirən, könlümüzü gölləndirən, nigah bağladığımız o bahar gününü ildə bir dəfə həm toy, həm də ad günümüz kimi təmtəraqla qeyd etməkdən zövq alardıq. Beləcə, biz də ömrümüzün baharını, gənc ailə həyatımızın al-əlvan çağlarını yaşaya-yaşaya illəri yola salırdıq... Yəqin həyatda hər bir kəsin - istər kişi olsun, istər qadın ailə qurduqdan bir müddət sonra öz seçimi barədə müəyyən qənaəti olur. Mən evliliyimizdən məmnun idim, elə sən də. Aramızda heç bir anlaşılmazlıq yox idi, "can" deyib, "can" eşidirdik. Ağlımıza da gəlməzdi ki, bir-birini əvəz edən şən, qayğısız keçən illər bir gün ortaya qanqaraçılıq, nigarançılıq da gətirəcək...
Nənəmin nə vaxtsa Məkkədən gətirilmiş kəhrəba təsbehini çevirə-çevirə dediyi sözlərin hikmətini indi yavaş-yavaş anlayırdım: "Qəzavü-qədərdən qaçmaq olmaz, ay bala. Alnına nə yazılmışsa, odur". Deyəsən, elə sən də düz deyirdin: "Qədərindən çox xoşbəxtlik bədbəxtlik gətirir...".
* * *
Mart ayının ortaları idi. İdarə rəisimiz gözlənilmədən məni yanına çağırıb dedi:
- Səni diplomat kimi xaricə göndərmək istəyirik, yoldaşınla birgə. O, həkimdi, eləmi?
- Bəli.
- Səfirlikdəki poliklinikada işlə təmin olunacaq. Güman edirəm ki, sizin həqiqi mənada lotereyanız uddu, bəxtiniz gətirdi. 
... Səfirlikdə işimiz pis getmirdi. Yaxşı maaş alırdıq. Qəpiyimizin qədrini bilir, heç bir israfçılığa yol vermirdik. Arzumuz məzuniyyət vaxtı vətənə dönüb, mənim doğulub boya-başa çatdığım dağların qoynunda istirahət etmək idi. Görünür, o zaman gənclik eşqilə aşıb-daşan ruhumuzu sevinc notları üstə köklədiyimizdən ata-babalarımızın yüz yol sınaqdan keçirib dediyi - "sən saydığını say, gör fələk nə sayır" kəlamının fərqinə belə varmamışdıq...
Sənin halın hər ikimizə naməlum səbəblər üzündən dəyişməyə, pisləşməyə başlamışdı. Həkimə müraciət etdik. Proses daxilən elə gizli getmişdi ki, xəbər tutmamışdıq. İndi isə, deyəsən, gec idi. Artıq metastaz baş vermişdi. Mən bu acı xəbəri səndən hər an gizlətməyə çalışırdım. Ancaq bu fəlakəti heç cür anlaya, qəbul eləyə bilmirdim. 
Bəli, gec idi. İş-işdən keçmişdi. Daha nə Allahdan, nə də onun ağxalatlı bəndələrindən - həmkarlarından imdad gözləyirdik. Yad ölkə, diplomatik fəaliyyət, qəm-qüssə çox, həmdərd az. Mənə məsləhət gördülər ki, mümkün qədər vətənə tez dönək. Bunun sənin əhvalına da müsbət təsiri olar. Elə də etdim. Başımı itirmişdim. Axı sən gözlərimin önündə şam kimi əriyir, çöpə dönür, çiçək kimi solurdun... Həyatda sevdiyi qadını, ömür-gün yoldaşını çarpayı dustağı olmaqdan xilas etmək üçün hansı kişi əzab-əziyyətə qatlaşmaz ki?! Mən isə ikiqat əzab çəkirdim, bir yandan da özümü qınayırdım ki, axı uşaq vaxtı nənəmin tale, bəxt, qismət barədə dediklərinə şəkk gətirməsəydim, sevdiyim qadın bu ağır dərdə düçar olmazdı. Sanki gözəgörünməz bir qüvvə inadla sübut eləməyə çalışırdı ki, bax gör, yazıya pozu var, ya yox?! Əlləş-vuruş, gör olacağa çarə tapıb, fələyi öz iradənə tabe edə bilirsən? Ürəyimdə gecə-gündüz Allaha yalvarırdım ki, sənə qıymasın.
Bir yandan da nicat yolları axtarırdım. Bir gün israilli diplomat tanışım dərdimdən hali olub mənə ürək-dirək verdi. Bildirdi ki, Təl-Əvivdə yaxın qohumu tanınmış onkoloq kimi dünyada məşhurdu. Zəng edib onunla danışandan sonra dərhal İsrailə yola düşdük. Sən bu səfərdən çox nigaran idin, ümidsiz-ümidsiz:- Əbəs yerə artıq xərc çəkirsən, - dedin.
- Əgər bilsəydim, həqiqətən ömürdən pay ayırmaq mümkündü, and olsun bizi yaradana, xəsislik eləməzdim, ömrümü səninlə tən ortadan bölərdim... Eyni gündə doğulduğumuz kimi, eyni gündə də xoşbəxt-xoşbəxt dünyaya "əlvida" söyləyəcəkdik. 
- Əfsus ki, fələyin yazdığını heç kim poza bilməz... - dedin.
Xəyalım məni çəkib kitabxanada tanış olduğumuz günə apardı. "Həkim olacaqsız?". "İnşallah... Qismət olsa...". "Siz də lap nənəm kimi danışırsız. İnşallah... Qismət olsa...". "Bəs siz yeri gələndə belə danışmırsız?". "Mən... necə deyim... yox...".
Deyəsən, elə sən də o günləri xatırlamışdın, düşüncəli, nigaran, qüssəli baxışlarını üzümə zilləyib pıçıldadın:
- İndi hər ikimiz rəhmətlik nənən kimi danışırıq...
Amma geri çəkilmək, təslim olmaq istəmirdim, amansız, dönük taleyin sərt rəftarına kor-koranə boyun əymək fikrindən uzaq idim. Bəxtəvər çağlarımızda özüməməxsus fəlsəfəm vardı, deyirdim, dünyada o insan xoşbəxtdir ki, bədbəxtliklə çarpışmağı, ona qalib gəlməyi bacarır. Biz isə dəyirman daşı kimi fırlanan dünyanın o başına sonuncu ümidlə gedirdik, yol boyu susub öz aləmimizdə, taleyimizin bizi innən belə hansı sınağa çəkəcəyi barədə düşünürdük. Heç bir umacağım yox idi, həyat gözümdən düşmüş, xeyli adiləşmişdi. Daha elmi ada, yüksək vəzifəyə, pul-paraya, dəbdəbəli ev-eşiyə, şəraitə gözümün ucuyla da baxmırdım. Tanrıdan yalnız sənin ömür möhlətinin azca artırılmasını diləyirdim. Sənsə ürəyində halıma acıyırdın...
* * *
Yad ölkə, qərib şəhər. Sənin sağalacağına dünyalar qədər ümid bəslədiyim Təl-Əviv. Qəribədir, İsrailə ayaq basan gün İsa peyğəmbər haqqında çəkilən məşhur film yadıma düşdü. Ağır xəstələrə şəfa verən, ölünü uyuduğu məzardan dirildib ayağa qaldıran İsa-Məsihin ruhu elə bil göydən - Tanrı dərgahından mərhəmət dolu təbəssümünü üstümüzə yağdırdı... Bəlkə mən o məqamda gözlənilmədən İsalaşdım, təbiətin də, cəmiyyətin də gözünə cəfakeş aşiq, əzabkeş insan qiyafəsində göründüm? Bəlkə səni əbədi itirmək qorxusu üz-gözümdə, görkəmimdə kədərli bir lövhə cızmışdı. Elə o zaman nikbin ovqatla düşündüm ki, Allah mərhəmətini səndən əsirgəməyəcək... 
Səni müayinə edən, başına pərvanə kimi fırlanan qara gözlük taxmış qadın həkim, dünyaşöhrətli cərrah-onkoloq ilk münasibətdən şəfqət mələyi kimi göründü gözümə... Ən ümidsiz xəstələrə şəfa verən bu arıq insan bizimlə elə səmimi, elə mehriban danışırdı ki, qəlbimdə dönə-dönə "doğrudan da, bura gəlməyə dəyərmiş" - deyib sevindim və israilli diplomat tanışımın yeddi arxa dönəninə Allahdan min rəhmət oxudum...
Amma getdikcə təsirli iynə-dərman, biokimyəvi müalicə səni yorub əldən salırdı, saçlarının, gözlərinin rəngi, səsinin ahəngi dəyişirdi. Güzgüyə baxsaydın, özünü tanımazdın. Di gəl, qadın fəhmin güclüydü, ürəyinə nəsə dammışdı.
Bir axşam özünə bənzəməyən yad xəstə səsinlə mənə:
- Adil, əzizim, apar məni burdan! - dedin, - əgər istəyirsən, məzarımda rahat uyuyum, onda ilim çıxandan sonra mütləq yenidən ailə qurarsan! Qoy Allah-təala səni ikinci izdivacdan yarıtsın! Oğullu-qızlı olasan... Bir də qəbrimin üstündə gecə bənövşəsi əkməyi unutma, - söylədin. 
Elə həmin gün həkim məni kabinetinə çağırdı. O, elə bil sir-sifətini, simasını qabaqcadan bəd xəbər vermək üçün hazırlamışdı. Otaq göyümsov tüstüyə qərq olmuşdu, mən ömrümdə ilk dəfə qadının, həm də cərrah-onkoloqun tünd qəlyan çəkdiyini görürdüm. Yavaş-yavaş tüstü, duman çəkilib getdi və mən bura gələndən ilk dəfə onun eynəksiz gözlərini yaxından gördüm. İndi onun əvvəlki sifətindən əsər-əlamət qalmamışdı. Tutqun nəzərlə pəncərəyə sarı baxırdı. Qıyıq, dar gözləri sarışın üzünə qətiyyən yaraşmırdı. Həkim cildindən çıxmış, tamam bədheybət, qeyri-insani görkəmə bürünmüşdü. Ağzını açan kimi sözlər mırığ dişlərinin arasından sınıb yerə tökülür, batıq ovurdları eybəcər şəklə düşür, sopsoyuq, biganə baxışları içimi üşüdürdü...
Daha təsəlli verməyə söz qalmamışdı. İndi zalım fələklə təkbətək əlbəyaxa mübarizəyə qalxmışdım. Mənə dediyinə görə müalicəsi yalnız bir müddət ömrünü uzadacaqdı.
Daha dözə bilmədim:
- Axı deyirdiniz belə xəstələrin çoxunu ölümün pəncəsindən qurtarıbsınız...
O, çiyinlərini çəkib ümidsiz-ümidsiz dilləndi:
- Burdan istədiyiniz vaxt gedə bilərsiniz!
                                                                * * *
Üzgün halda yanına qayıtdım. Özümü azca toplayıb kədərimi içimə çəkdim, sifətimə düzəliş verdim. Elə bil simasını itirmiş o əcaib qadının kabinetindən yavaş-yavaş əriyib yoxa çıxan tüstü, duman gəlib yatdığın ümid palatasında səni tapmışdı. Bütün dünya başıma fırlandı, yeganə çıxış yolunu Bakıya təcili dönməkdə görürdüm. Tüstüm təpəmdən çıxırdı...
Sən Bakı gecələrini gecə bənövşəsindən az sevmirdin. Hələ göydəcə gözün aşağı dikilir, şəhəri axtarırdın. Təyyarədən paytaxtın ulduz kimi dənizin ətrafında, qoynunda bərq vuran rəngbərəng işıqlarını görüb toxtadın, özünə gəldin. Çöhrənə nur çiləndi, gümrahlaşdın... Bu nə möcüzəydi, bu nə sirrdi? Gözlərimə inana bilmirdim. Amma...
Bir həftə ötdü. Evdə rəngin yenə susuz, havasız qalmış gül-çiçək kimi gündən-günə solub-saralmağa başladı. Günlərin bir günü televiziyanın reklam xəbərlərində eşitdik ki, "Yaşıl teatr"da konsert var, biz də hazırlaşıb getdik. Necə deyərlər, bu dəfə nə çiçək verməyə, nə də nəsə ummağa bir kimsəmiz qalmamışdı... Düşünürdüm ki, ruha qida verən musiqi təranəsi mənim Sənubər adlı solğun çiçəyimin dibinə Abi-zəmzəm suyunu damızdıracaq, qəlbində yaşamaq həvəsini artıracaq... Ancaq xanəndənin yanıqlı-yanıqlı oxuduğu ruhoxşayan, könül dilləndirən muğamın sözləri ortaya qəm, qüssə gətirdi, səni bərk-bərk kövrəltdi:

Yoxdur bu rüsvaylığın dərdinə dərman, ey təbib,
Eyləmə rüsvay özün, həm qəlbimi qan, ey təbib.

Sən qan almaqla yəqin bir fayda verməzsən cana,
Sövqi-ləlin gəl çıxar, mümkünsə candan, ey təbib.

Qəmlə öldürürsən məni, izhar qılma bir kimsəyə,
Qoy rəqibim bilməsin, var məndə əfğan, ey təbib.

Ötən haylı-haraylı günləri, itən xatirələri, bura ilk gəlişimizi yada salıb xısın-xısın ağlaya-ağlaya böyrümə qısıldın... Mən də həmin o təsadüfi tanışlığımızın təsiri altındaydım. Füzulinin ürək parçalayan misralarını götür-qoy edir, təbibə müraciətlə ünvanlanan, əslində aşiqə deyilən misraların gizlin mənasını anlamağa çalışırdım. Əlac tapa bilmirdim. 
Bu dəfə də xəfif-xəfif meh əsdi, o dəfəkinə oxşar narın yağış yağdı. Ancaq bu yağış həmin yağışa az bənzəyirdi. Sanki göylər də qapısını vaxtsız ölüm döyən gənc bir qadının dərdinə, bizim qoşa döyünən ürəyimizin nalan fəryadına yas saxlayırdı. Acizliyimə görə xəcalət çəksəm də, Allahdan ümidim kəsilmirdi. Özümə də, sənə də bəhanə gətirib, nənəmin təbirincə təskinlik verirdim: Səbr edənin Allah əcrini verər. Amma biz ikimiz də bəndə kimi deyəsən, Allahın yadından çoxdan çıxmışdıq! Muğam dəstgahı ürəyimizin dərinliyinə nüfuz edir, tar, kaman dil açıb qara günümüzün addım-addım yaxınlaşdığından, əbədi ayrılıqdan yana-yana notsuz nəğmə söyləyirdi...
Ətrafımızda nə bizi duyan vardı, nə də dərdimizi başa düşən. Hamı muğamın sehrindəydi, əsir-yesirinə çevrilmişdi...

* * *

Halın getdikcə ağırlaşırdı. Gecəyarı huşunu itirdin. Dözə bilmədim ağrılarına. Təsəlli verməyə söz qalmamışdı. Yenə səni mərkəzi xəstəxanaya apardım. Günlərlə sən reanimasiyada, mən də baş həkimdən icazə alıb yanında qaldım. O zaman bəzən mənə elə gəlirdi ki, sənin cismin yoxdur, ruhunsa hələ səni tərk etməyib, yaşayır. Elə bil cavan ruhun biokimyəvi şüaların tanınmaz hala saldığı bədənindən ayrılmaq istəmirdi.
Gündüzlər işə gedir, axşamlar səhərə kimi sənin yanında qalırdım. Bir gün gözünü açdın, özünə gəldin... Elə bil mənimlə əbədi ayrılmaq üçün son gücünü toplamışdın. Ağrıdan qıvrılırdın, ruhun sanki cismində körpə uşaq kimi çabalayır, fəryad qoparırdı. Mən hərəkətsiz qalan balaca əllərini sığallayırdım, elə bilirdim ki, içində fəryad qoparan, çabalayan dalğın ruhunu sakitləşdirəcəyəm... Göz yaşlarımı nə qədər səndən gizlətməyə çalışsam da, için-için ağladığımı görürdün. Yaş yanağımdan deyil, qəlbimin divarlarından axırdı. Əlimi tutub ürəyinin üstünə qoydun. Allah, Allah, sənin körpə kimi pak, məsum gözlərindən nur yağırdı, üzündə xoş ifadə vardı:
- Səni təbrik edirəm!
Mən çaşıb qaldım:
- Nə üçün?
- Axı bu gün sənin ad günündür...
- Hə, hə... Doğrudan aaa. Nə diqqətcil qızsan. Axı bu gün ikimizin də ad günüdür...
Sən bir işə bax, amansız xəstəlik o qədər başımı qatmışdı ki, belə bir günü - illər öncə əhd-peyman bağladığımız, sonra da toyumuzun olduğu günü unutmuşdum. Sağ əlimlə tük basmış üzümü ovuşdurdum. Öz səhvimi düzəltməyə çalışan şagird kimi:
- İzin ver, indi gəlirəm, - deyib xəstəxanadan çıxdım. Və o günəşli yaz günü tələsə-tələsə sənsiz buz kimi soyumuş evimizə cumdum, üzümü qırxdım, geyinib-keçindim, sonra mağazalara baş çəkib, demək olar ki, xoşladığın ətirdən və gecə bənövşəsindən qucaq dolusu aldım. Bir də ürək şəkilli brilyant qaşlı üzük. İstəyirdim heç olmasa, sənin eynin həmin gün bir az açılsın...
Sən isə nə o ətirə, nə də brilyant üzüyə məhəl qoymadın. Yalnız bənövşə dəstəsinə baxıb köks ötürdün. Və birdən-birə tər bənövşə kimi dirçəldin, dikəlmək, ayağa durmaq istədin, amma taqətin çatmadı. Mən gecə bənövşələrini dənə-dənə sənin üstünə səpdim... Xoşhal olsan da ağlamsındın, bir qom bənövşəni məsum körpə kimi bağrına basıb sığallaya-sığallaya pıçıldadın: 
- Adil, elə bil dünyanı mənə bağışladın... Gör bunun necə gözəl ətri var... Sən mənim vəsiyyətimi unutmamısan ki...
Bu sənin axırıncı kəlmələrin oldu... Düz on il qabaq ürəyimə od salan həyat şamı sənin gözlərində son dəfə parıltı saçıb söndü...

* * *

Dəfnindən bir neçə gün sonra maşına oturub ikimizin yaxşı tanıdığı dağ kəndinə getdim. Bel götürüb köklü-köməcli xeyli bənövşəni qazıb ustufca maşının arxasındakı yeşiyə yığdım. Hər kolun üstündə əsirdim. Axı bu sənin bənövşələrin idi. Şəhərə qayıdanda aparıb gecə bənövşələrini  qəbrinin dörd bir yanında əkdim. 
Həmin gecə səma buludsuz idi, ulduz ulduzu çağırırdı. Göy üzü nəhəng xırmana bənzəyirdi. Mənə elə gəlirdi ki, gecə bənövşəsini təzəcə əksəm də göz açıb- yumunca çiçəkləyib, sənin məzarını sevindirəcək…
…Tale bizi bu şəhərdə birləşdirmişdi, elə bu şəhərdə də ayırdı. Bir vaxtlar səninlə gəzib-dolaşdığım küçələrdən indi tək-tənha keçirəm. Qəlbimi yandırıb-yaxan amansız ayrılığın sirrini anlamağa çalışıram. Bilmirəm, qara bəxtimizi qınayımmı, yoxsa dönük taleyimizə lənət yağdırımmı?
Sənin məzar evin qibləgahımdır desəm, şübhən olmasın.Vallah, ora sevinə-sevinə gedirəm. Heç əbədi ayrılığımızın da fərqinə varmıram. Elə bilirəm ki, görüşünə gedirəm. Sənin etibarına əminəm, sədaqətinə inanıram. Bilirəm, məni gözləyəcəksən. 

Deyirlər, müqəddəs cümə axşamı ruhların oyaq vaxtıdır… 
Yenə ziyarətinə gəlmişəm, Sənubər! Baxıram heykəltaraş məzarüstü abidəni sənə layiq yaradıb. Mənə elə gəlir ki, dilsiz daş heykəlin bir gün ayağa durub evimizə dönəcək. 
   Axşam düşür, hava qaralır. Göy üzü damar-damardır. Səma nisgilli xanımlar kimi qaşqabaqlıdır. Artıq ayrılmağın vaxtıdır. Darıxma, mənim Sənubər çiçəyim, mənim gecə bənövşəm, gün gələcək yenidən görüşəcəyik, yenidən qovuşacağıq…
Fevral, 2010

Hüseynbala Mirələmov 

yazıçı-dramaturq