Yaşıl Dünya və ya müharibə

Tərəqqi, yoxsa yerində saymaq?!

Azərbaycanda 2024-cü il "Yaşıl Dünya Həmrəylik İli" elan olunub. Bu qərar ətraf mühitin qorunması və dayanıqlı inkişaf üçün geniş bir səfərbərlik məqsədi daşıyır. Yalnız Azərbaycan deyil, bütün dünya “Yaşıl Dünya” layihələri üzərində işləyir. Yaxşı, bəs bu layihələr bizi inkişafa doğrumu aparır,  yoxsa sabitliyə?

Əsas Məqsədlər və Fəaliyyətlər

"Yaşıl Dünya Həmrəylik İli" çərçivəsində aşağıdakı fəaliyyətlər həyata keçirilir:

- Ətraf mühitin mühafizəsi: Bu il ərzində meşələrin bərpası, çay və göllərin təmizlənməsi kimi layihələrə xüsusi diqqət yetiriləcək. Məsələn, Bakı ətrafında 10 mindən çox ağac əkilməsi planlaşdırılır.

- Ekoloji təhsil və maarifləndirmə: Məktəblərdə və universitetlərdə ekoloji təhsilin gücləndirilməsi üçün müxtəlif seminarlar və tədbirlər təşkil olunacaq. Statistikaya görə, bu tədbirlərdən 100 mindən çox tələbə və şagird faydalanacaq.

- İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə: Azərbaycan, 2024-cü ildə CO2 tullantılarını 5% azaltmağı planlaşdırır. Buna nail olmaq üçün bərpa olunan enerji layihələri, məsələn, külək və günəş enerjisi layihələri genişləndirilir.

- Tullantıların idarə edilməsi: Azərbaycanda hər il təxminən 2 milyon ton tullantı yaranır və bunların yalnız 20%-i təkrar emal edilir. "Yaşıl Dünya Həmrəklik İli" çərçivəsində bu göstəricini 35%-ə çatdırmaq üçün yeni təşəbbüslər planlaşdırılır.

- Bərpa olunan enerji: Hazırda Azərbaycanın elektrik enerjisinin yalnız 10%-i bərpa olunan enerji mənbələrindən əldə edilir. Bu il bu göstəricini 15%-ə çatdırmaq üçün hökumət yeni günəş və külək enerji stansiyaları inşa edəcək.

"Yaşıl Dünya Həmrəklik İli" Azərbaycanın ekoloji dayanıqlılığını artırmaq və cəmiyyəti ekoloji məsuliyyətə cəlb etmək üçün böyük bir addımdır. Hər bir fərdin bu prosesdə iştirakı vacibdir. Təbiətə qarşı olan məsuliyyətimizi artıraraq, yaşıl və təmiz gələcək üçün birlikdə çalışmalıyıq.

Lakin, bəs biz dünyaya fayda verə biləcəyikmi?... Sülh olmadan yaşıllığa, təbiətin qorunmasına yönəlmək çətin olur.

Sülh və Yaşıl Dünya: Nə Üçün Müharibələrə Son Qoymalıyıq?

2024-cü il Azərbaycanda "Yaşıl Dünya Həmrəylik İli" elan edilib. Bu təşəbbüsün məqsədi bütün dünya ilə birgə təbiəti qorumaq, ekoloji problemlərə qarşı birlikdə mübarizə aparmaqdır. Amma əvvəlcə müharibələrin dayandırılması vacibdir, çünki sülh olmadan ekoloji hədəflərə çatmaq mümkünsüzdür.

Müharibələr təkcə ətraf mühiti yox, həm də insan həyatını məhv edir. BMT-nin məlumatına görə, son 10 ildə müharibələr nəticəsində 2 milyondan çox insan həyatını itirib, 30 milyondan çox insan isə evini tərk edib. Bu qədər əziyyət çəkən insanların yaşıllığa və təbiətə qayğı göstərməsini gözləmək ədalətli deyil.

Bu müharibələr nəticəsində meydana çıxan çirklənmə, torpaq eroziyası, su ehtiyatlarının azalması və ekosistemlərin məhv edilməsi, təbii mühitin bərpasını çətinləşdirir. Eyni zamanda, müharibələrə sərf olunan vəsaitlər, sülh şəraitində ekologiyanın qorunması üçün istifadə oluna bilərdi.

Müharibələr ölkələrin iqtisadiyyatına zərər verir. Böyük iqtisadi itkilər yaşandıqda, ölkələr ekoloji layihələrə daha az diqqət ayırırlar. Məsələn, 2023-ci ildə dünyanın hərbi xərcləri 2.4 trilyon ABŞ dollarına çatdı. Bu da 2022-ci ildən 6,8% daha çoxdur, “bütün zamanların ən yüksək göstəricisidir” və qlobal hərbi xərclərin artdığı ardıcıl doqquzuncu ildir. Bu pullar ətraf mühiti qorumaq üçün istifadə oluna bilərdi.

Müharibələrin ekoloji təsirləri çox böyükdür. Əgər biz yaşıl və sağlam bir dünya yaratmaq istəyiriksə, müharibələrə son qoymalı və sülhü qoruyub saxlamağa çalışmalıyıq. Sülh olduqda, ölkələr öz resurslarını daha çox yaşıllaşdırma və ekoloji layihələrə yönəldə bilər.

Penn Jillette: “Hər gün televiziya, qəzetlər və internet bizi yer üzünü məhv etdiyimiz mesajı ilə bombalayır. Buzlar əriyir, çaylar ölür, qütb ayıları boğulur, ağaclar nəsə edir”.

Konseptual bir sual verirəm. Sizcə a) Yaşıl Dünya layihələrini dayandırıb müharibələri də dayandırmaq daha faydalı olar, yoxsa hal-hazırda davam edən b) müharibələrlə yanaşı Yaşıl dünya naminə keçirilən layihələri davam etdirərək Yeri qoruya bilərik? a variantı fayda nöqtəyi nəzərindən daha çoxdur, yoxsa b? Şərti bir misala baxaq...

Məsələn, tutaq ki, "a" və "b" variantlarının təsirlərini fayda nöqteyi-nəzərindən belə qiymətləndiririk:

1. "a" variantı: Müharibələri dayandırmaq və "Yaşıl Dünya" layihələrini dayandırmaq

    - Müharibələrin dayandırılması ilə insanlar arasında ölüm və dağıntıların 90%-i aradan qalxar. Müharibələrin dayandırılmasının ekoloji faydası 70% ola bilər, çünki müharibələr ətraf mühitə də zərər verir.

    - "Yaşıl Dünya" layihələrinin dayandırılması ekoloji mübarizədə 30% faydanın itirilməsi ilə nəticələnə bilər.  

    Ümumi fayda: 90% (sülhün təsiri) + 70% (müharibə ekologiyaya təsiri) - 30% ("Yaşıl Dünya" layihələrini dayandırmaq) = 130%  

2. "b" variantı: Müharibələr davam edərkən "Yaşıl Dünya" layihələrini davam etdirmək

    - Müharibələr davam edərsə, insanların həyatına olan zərər 90% olaraq qalır və ətraf mühitə 70% zərər verməyə davam edir.

    - Amma "Yaşıl Dünya" layihələrinin davam etməsi ətraf mühitə 30% fayda gətirər.  

    Ümumi fayda: -100% (müharibənin insanlara təsiri) - 70% (müharibənin ekologiyaya təsiri) + 30% ("Yaşıl Dünya" layihələrini davam etdirmək) = -140%

Faizlə müqayisə

- "a" variantının faydası 140%dir.

- "b" variantının faydası isə -140%dir.

Əgər "a" variantının faydası 140%, "b" variantının isə -140% olduğunu nəzərə alsaq, "a" variantı "b" variantından 280% daha çox faydalıdır.

Bu sadəcə nir nümunə idi. Real həyatda "Yaşıl Dünya" layihələrinin dayandırılması ilə müharibələrin dayandırılmasının və ya mövcud müharibələrlə yanaşı ekoloji layihələrin davam etdirilməsinin təsirlərini faizlə hesablamaq olduqca mürəkkəbdir. Bu, çoxsaylı faktorlardan — iqtisadi, sosial, ekoloji və siyasi dəyişənlərdən asılıdır. İki fərqli yanaşmanın qlobal və uzunmüddətli nəticələrini dəqiq faizlərlə ölçmək çox çətin olardı. Mən sadəcə nümunə ilə hal-hazırda baş verən müharibələrin ətraf mühitə necə təsir etdiyini daha yaxşı anlamağımıza kömək etməsini istədim.

Əgər biz "Yaşıl Dünya" layihələrini dayandırıb, eyni zamanda müharibələri də dayandıra bilsək, bu, müəyyən mənada böyük bir addım olar. Müharibələri dayandırmaq insan həyatını xilas edər, cəmiyyətlərə sabitlik gətirər və resursların tükənməsinin qarşısını alar. Müharibələrdən azad bir dünya həmçinin daha çox resurs və enerji ilə yaşıl təşəbbüslərə geri dönməyə imkan yarada bilər.

Lakin burada çətinlik ondan ibarətdir ki, müharibələrin dayandırılması hər zaman siyasi, iqtisadi və sosial problemlərə bağlı olur və bir anda həll edilə biləcək bir məsələ deyil. "Yaşıl Dünya" layihələrini dayandırmaq isə qlobal istiləşmə, ekoloji deqradasiya və iqlim dəyişikliyi kimi problemlərin daha da pisləşməsinə səbəb ola bilər.

 Ellen DeGeneres: “Əgər ağaclarımızı məhv ediriksə və ətrafımızı məhv ediriksə, heyvanlara zərər veririksə və bir-birimizə və bütün bu əşyalara zərər veririksə, bununla mübarizə aparmaq üçün çox güclü bir enerji olmalıdır. Düşünürəm ki, dünyada daha çox sevgiyə ehtiyacımız var. Bizə daha çox xeyirxahlıq, daha çox şəfqət, daha çox sevinc, daha çox gülüş lazımdır. Mən buna mütləq töhfə vermək istəyirəm”.

Həyat olduğu kimi gəlir, yaşamağa davam... Savaşmayın. Gülümsəyin, xanımlar və cənablar!!!

Sona ƏSGƏROVA